Gempa Bumi di Malaysia: Sejarah dan Statistik

Malaysia berpotensi mengalami gempa bumi berdasarkan rekod sejarah dan bukti empirikal. Kementerian Sumber Asli, Alam Sekitar dan Perubahan Iklim (NRECC) memaklumkan bahawa beberapa gempa kuat pernah berlaku di Sabah dengan magnitud antara 6.0 hingga 6.3 pada tahun 1923, 1958, 1976 dan 2015, manakala gempa terkuat di Sarawak berlaku pada 1996 dengan magnitud 5.3. Di Semenanjung pula, gegaran bermagnitud 1.6 hingga 4.6 pernah direkodkan di Bukit Tinggi, Empangan Kenyir, Kuala Pilah, Manjung dan Temenggor antara tahun 1984 hingga 2013. Terbaru pada 24 Ogos 2025, berlaku gempa bumi bermagnitud kecil di Segamat dan Kluang, Johor. Dalam artikel ini, kami kongsikan statistik dan sejarah gempa bumi yang pernah terjadi di Malaysia.

Apa itu Gempa Bumi?

Gempa bumi ialah gegaran tiba-tiba pada permukaan bumi yang berlaku akibat pergerakan batuan di sepanjang garis sesar atau pertembungan plat tektonik. Selain itu, ia juga boleh tercetus akibat aktiviti gunung berapi. Kekuatan gempa bumi menentukan tahap kesan dan kemusnahan yang berlaku, semakin tinggi magnitudnya, semakin besar kerosakan yang boleh dialami di kawasan terjejas.

Sebab Malaysia Berisiko Mengalami Gempa Bumi

• Malaysia berisiko mengalami gempa bumi kerana kedudukannya berhampiran dua sempadan pertembungan plat tektonik utama. Di sebelah barat, terdapat sempadan antara Kepingan Indo-Australia dan Kepingan Eurasia, manakala di sebelah timur pula wujud sempadan antara Kepingan Eurasia dan Kepingan Laut Filipina. Gempa bumi bermagnitud besar yang berlaku di kawasan sempadan ini, seperti di Sumatera dan Laut Andaman, sering menghasilkan gegaran yang dapat dirasai di pantai barat Semenanjung Malaysia.
• Selain itu, Malaysia turut mempunyai gempa bumi tempatan yang berpunca daripada kewujudan garis sesar aktif di beberapa kawasan, termasuk Bukit Tinggi, Jerantut, Temenggor dan Kuala Pilah di Semenanjung, serta di Sabah dan Sarawak. Kewujudan sesar aktif ini telah dikenal pasti berkait dengan beberapa gegaran yang direkodkan sejak dahulu.
• Malaysia Timur pula lebih terdedah kerana kedudukannya berhampiran dengan kawasan seismik aktif di Filipina Selatan dan Sulawesi Utara, yang boleh menghasilkan gegaran kuat hingga dirasai di Sabah dan Sarawak.
• Walaupun Malaysia tidak berada tepat di atas sempadan plat tektonik utama, lokasinya yang berdekatan dengan zon seismik aktif Asia Tenggara menjadikannya tetap berisiko. Atas sebab ini, peta bahaya seismik, pemantauan sesar aktif, serta pembangunan bangunan tahan gegaran menjadi langkah penting bagi meningkatkan kesiapsiagaan negara.

Sumber: USGS

Statistik dan Sejarah Gempa Bumi di Malaysia

1. Gempa Bumi Kuat di Malaysia (Sabah & Sarawak)

• Gempa berkekuatan antara 6.0 hingga 6.3 SR pernah melanda Sabah pada tahun 1923, 1958, 1976, dan 2015 (Astro Awani, The Star, Harakahdaily).
• Siklon terkuat di Sarawak direkodkan pada 1996 dengan magnitud 5.3 SR (Harakahdaily).

2. Gempa Lokal di Semenanjung Malaysia

• Dilaporkan antara 1.6 hingga 4.6 SR di lokasi seperti Bukit Tinggi (Pahang), Empangan Kenyir (Terengganu), Kuala Pilah (Negeri Sembilan), Manjung dan Temenggor (Perak), berlaku pada tahun 1984, 1985, 1987, 2007, 2009, 2010, 2013 (The Star, Harakahdaily).

3. Frekuensi Tahunan Gempa

• Dari 2015 hingga Mac 2022, tercatat sekitar 759 kejadian gempa sebaris magnitude ≥ 2.0 SR, purata sekitar 100 kejadian setahun (Sinar Daily).
• Dalam dekad terakhir, terdapat 200 gempa magnitude ≥ 4 dalam lingkungan 300 km dari Malaysia dengan purata 20 gempa setahun, iaitu kira-kira satu gempa setiap 18 hari (Earthquake List).

4. Jumlah Gempa Di Semenanjung Malaysia (1922–2020)

• Dianggarkan terdapat 59 gempa (magnitud antara 2.4 hingga 4.6 SR) dari tahun 1922 hingga 2020 (iProperty, BusinessToday).
• Lonjakan aktiviti gempa berlaku sejak tahun 2007, khususnya selepas gegaran kuat di Sumatera yang mempengaruhi Semenanjung Malaysia (BusinessToday).

5. Contoh Insiden Terakhir

• Pada 24 Ogos 2025, gempa berkekuatan 4.1 SR berlaku di Segamat, Johor dan digerakkan sekali lagi dengan gegaran kecil (2.8 SR) di Kluang, tiada kerosakan serius dilaporkan (Malay Mail).

Meskipun Malaysia bukanlah kawasan yang selalu berlakunya gempa, data menunjukkan bahawa gempa kecil hingga sederhana berlaku secara berkala, khususnya di Sabah dan Semenanjung. Maklumat ini penting untuk pertimbangan dalam pembinaan tahan gempa dan persiapan mitigasi bencana. Sebagai langkah mitigasi jangka panjang, Jabatan Mineral dan Geosains Malaysia (JMG) telah membangunkan peta bahaya seismik, memasang stesen pengawasan gempa bumi, serta melaksanakan program kesedaran awam untuk meningkatkan kesiapsiagaan negara.

Pautan Berita & Sumber Rujukan

1. https://www.met.gov.my/pendidikan/gempa-bumi/
2. https://www.bernama.com/bm/news.php/dunia/politik/news.php?id=2460079
3. https://www.cnbcindonesia.com/news/20250824115445-4-660869/malaysia-diguncang-rentetan-gempa-hari-ini-paling-besar-m41
4. https://www.astroawani.com/berita-malaysia/gegaran-gempa-bumi-myanmar-turut-dirasai-di-kedah-kelantan-pulau-pinang-514391
5. https://international.astroawani.com/malaysia-news/malaysia-not-free-earthquakes-nrecc
6. https://www.thestar.com.my/news/nation/2025/03/30/remain-vigilant-for-earthquake-risks-says-expert
7. https://harakahdaily.net/2023/04/malaysia-not-free-from-earthquakes-nrecc/
8. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_earthquakes_in_Malaysia
9. https://en.wikipedia.org/wiki/2015_Sabah_earthquake
10. https://en.wikipedia.org/wiki/2022_Sumatra_earthquake